Những ngày này, người Mông từ khắp các bản làng xa xôi ở huyện biên giới Mường Lát (Thanh Hóa) đều nghỉ lên nương, lên rẫy để đổ về phố huyện ăn mừng Quốc khánh. Với đồng bào Mông, Tết Độc lập được coi là ngày lễ lớn nhất trong năm.
Cách lễ Quốc khánh vài hôm, các gia đình người Mông ở bản Khằm Nàng, Pa Púa, Sài Khao, Si Lô hay Tây Tiến… đều nghỉ việc đồng áng, nương rẫy. Họ chọn những con gà, con lợn béo nhất trong đàn đem giết thịt mời hàng xóm đến chung vui. Trên mỗi nếp nhà sàn đơn sơ chênh vênh bên mỏm núi rộn rã tiếng cười nói.
Cứ dịp 2/9 hàng năm, các thiếu nữ Mông ở Mường Lát lại ăn diện những bộ váy áo sặc sỡ nhất đi chơi. Ảnh: Lê Hoàng.
Đàn ông người Mông mỗi khi chếnh choáng hơi men thường tính tình rất hào sảng. Họ gọi nhau ra khoảnh sân trước nhà hay các bãi đất trống ven đầu núi thổi khèn gọi bạn. Các thiếu nữ trong trang phục váy hoa sặc sỡ sắc màu sau giây phút e thẹn cũng lần lượt ra nhảy điệu xòe hoa khêu gợi…
Khoảng từ chiều 1/9, các gia đình người Mông đều đóng cửa rồi kéo nhau về phố huyện vui Tết Độc lập. Các chàng trai, cô gái Mông vận những bộ áo váy đẹp nhất, tham gia các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể thao và mua sắm đồ dùng tại các khu chợ.
Với đồng bào Mông Mường Lát, tục lệ ăn Tết Độc lập đã có từ nhiều năm qua. Dịp này người dân ăn Tết còn lớn hơn cả Tết Nguyên đán cổ truyền. Để đến được phố huyện vui đón Tết, nhiều gia đình phải vượt qua quãng đường đồi núi hiểm trở từ vài chục đến cả trăm km.
Đánh bệt bên sườn dốc ven con đường lộ dẫn vào khu chợ huyện, anh Thao A Dếnh (33 tuổi, ở bản Pa Púa, xã Trung Lý) tâm sự, nhà cách huyện gần 60 km, nhưng năm nào anh cũng chở vợ con đi chơi Tết Độc lập. Dếnh bảo, những năm trước chưa có xe máy, gia đình anh đều đi bộ. Vừa đi vừa nghỉ, có khi mất vài ba hôm mới tới nơi. Năm nay, Dếnh bán nương ngô, sắm được chiếc xe Honda mới nên cả nhà chỉ mất non nửa ngày đã ra đến phố huyện.
"Cả tuần nay, không còn ai đi rừng nữa. Đứa nào cũng quên cái nương, bỏ cái rẫy chuẩn bị đi chơi rồi”, Dếnh nói với giọng lơ lớ. Người đàn ông chia sẻ thêm, cả năm mới được gặp mặt bạn bè nên ai nấy đều rất vui. Đêm nay, Dếnh dự định đem vợ và hai con nhỏ sang nhà họ hàng ở Tam Chung ngủ nhờ rồi lại quay ra phố uống rượu, chơi tết.
Trao đổi với VnExpress, ông Cao Văn Cường, Chủ tịch UBND huyện Mường Lát cho hay, ăn Tết Độc lập là nét văn hóa chung của đồng bào các dân tộc trong huyện, đặc biệt là bà con người Mông. Năm nay, để chào mừng ngày Quốc khánh, huyện đã tổ chức nhiều hoạt động vui chơi, giải trí như thi bắn nỏ, kéo co, đẩy gậy, đánh bóng chuyền và các hoạt động văn nghệ, giải trí khác.
Vừ Va Lênh (29 tuổi) đưa vợ con vượt qua quãng đường hơn 60 km về phố huyện đón Tết Độc lập. Cặp vợ chồng trẻ nựng đứa con trai chưa tròn tuổi. Ảnh: Lê Hoàng.
Nhiều cụ cao niên ở các bản Mông kể rằng, tục ăn Tết Độc lập khởi nguồn từ tập quán sinh hoạt, sản xuất và lịch sử di trú của cha ông họ bao đời nay. “Tết Độc lập bắt nguồn từ trong lịch sử phát triển của dân tộc Mông. Xa xưa, trong các cuộc chiến tranh, người Mông thua trận và chạy đi trú ẩn khắp nơi, trong đó có phần đất của Việt Nam ta ngày nay. Để lẩn tránh kẻ thù, người Mông chọn cách sinh sống trên các ngọn núi cao, vùng đất hiểm trở nhất”, ông Lâu Minh Pó, Phó bí thư huyện ủy Mường Lát, một người con của dân tộc Mông ở bản Pha Đén, xã Pù Nhi chia sẻ.
Ông Pó kể, thuở xưa người Mông thường dặn dò con cháu cứ chạy ngược lên theo các con suối, khi nào thấy con suối chỉ còn nhỏ như cái dây nỏ thì dừng lại lập bản mà sinh sống. Theo lý giải, sinh sống ở trên cao, người Mông dễ quan sát kẻ thù và cũng dễ tấn công lại kẻ xấu khi gặp nguy hiểm.
“Cách mạng Tháng Tám thành công, người Mông sung sướng bởi được tuyên truyền để tự giải phóng khỏi quan niệm chỉ sinh sống cô lập trên núi cao. Cũng từ đây người Mông có dịp xuống núi, được giao lưu với các dân tộc anh em, được học hỏi, tiếp thu những tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất...”, ông Pó nói.
Ở Mường Lát, bản người Mông có khi cách xa trung tâm huyện tới cả vài ba ngày đi bộ. Chính vì vậy, Tết Độc lập cũng là dịp người Mông xuống chợ mua sắm đồ dùng. Trẻ em hiếu kỳ quây kín bên các quán kem, nước ngọt có ga ướp lạnh. Các thiếu nữ không rời mắt khỏi quán bán giày dép, đồ trang sức, quần áo… Trong khi đó, lớp trung niên lại đặc biệt chú ý tới vật dụng dùng trong gia đình, như con dao, cái cuốc, chậu đựng nước, xoong nồi…
Điện thoại di động là thứ hàng đặc biệt được nhiều người ưa thích, ngắm nghía. Dù ở một số bản vùng núi cao, gọi được một cuộc điện thoại là rất khó khăn do sóng di động chưa phủ tới, hoặc chập chờn, song điều đó gần như không quan trọng lắm. Người ta có thể đi bộ cả ngày chỉ để gọi một cuộc điện thoại, hoặc mua điện thoại đơn giản chỉ để lấy cái… nghe nhạc khi lên rẫy.
Ngày nay dù đã có thể mua sẵn váy, áo hay mặc những bộ đồ cách tân nhưng trong Tết Độc lập, người Mông thường thích mặc bộ đồ truyền thống của dân tộc mình. Các thiếu nữ đến tuổi cập kê thường tự mình xe sợi, dệt vải rồi may áo. Đây được coi là tiêu chí của một người phụ nữ Mông trưởng thành. Chính vì vậy, vui Tết ngày Quốc khánh, nhiều cô gái Mông mặc những chiếc váy, áo sặc sỡ với kiểu hoa văn đặc trưng. Những chiếc váy áo đó đã được họ tỉ mẩn chuẩn bị trong nhiều tháng trời.
Trong khi các cô gái xuống chợ xúng xính trong bộ váy sặc sỡ, đủ màu sắc hoa văn thì các chàng trai cũng chỉn chu không kém. Tết Độc lập cũng là dịp nhiều thanh niên tìm cho mình một người bạn đời ưng ý. Ngoài bộ quần áo truyền thống thì việc chàng trai nào biết nhảy múa, thổi kèn lá, múa gậy… sẽ có những ưu thế lớn trong việc trao gửi thông điệp tình yêu đến bạn đời.
Vài phụ nữ Mông đánh bệt ngay bên vỉa hè hay vệ đường rồi chải tóc cho nhau, cười nói rôm rả. Ảnh: Lê Hoàng.
Chàng trai Vừ A Sanh (16 tuổi, ở bản Sài Khao, xã Mường Lý) tâm sự, dịp này đám trai tráng mới lớn trong bản đều chung dự định rủ nhau đi tìm bắt vợ. “Cái bụng ta cũng muốn có vợ rồi. Tao cứ thấy đứa nào mạnh khỏe, biết đan váy đẹp hay múa xòe hoa khéo léo là ta tìm cách ngỏ lời thôi…”, Sanh nói. Chàng thanh niên mới lớn cho hay, kinh nghiệm chọn vợ đó là do được cha mẹ truyền dạy.
Khi mặt trời khuất sau rặng núi, màn đêm buông xuống cũng là lúc những tốp thanh n...
